2013ko pelikula onenak

Aurten pelikula hauek soilik ikusi ditudala aitorturik (nahi baino gutxiago, baina zer egingo zaio...), hauek dira gehien gustatu zaizkidan bostak:

1) La gran belleza

Bart Amets bat izan nuen

Ibai Lemon -CC (aitortu-ezKomertzial-partekatuBerdin)-

Informatika eta bertsolaritza uztartuta egindako lanengatik, baina batez ere azken bost bertsolari txapelketa nagusien analisi estatistikoa Mintzolan aurkezteagatik gonbidatu gintuzten BECeko terraza zientifikora. Terraza zientifikoa!, tumatxa!, izen ponpoxoagorik, nekez. Eta IXA taldearen izenean joan ginen, bai gustura joan ere. Exhibition Center erraldoiaren atarian genuen hitzordua, handik eta hemendik etorritako kantu inprobisatuaren hainbat ikertzailerekin batera. 50 bat lagun, asko kataluniarrak, eta airean erreferendum usaina. Kartzelakoan tokatu baietz, egin nion apustu nire buruari, eta eskerrak!, etxea galduko nukeen bestela. Etxea galdu, eta txapela irabazi? Baina has gaitezen hasieratik.

Aita izena kanta beharrak (aitatasunaren ajeak eta biajeak XIII)

Ebakuntza egin diote aitari duela hiru aste, bihotzekoa, eta ez nolanahikoa gainera. Etxean da honezkero, eta primeran ari da errekuperatzen zorionez. Ondo bidean, "bizitza normala" egiteko moduan izango da laster. Horixe nahi genuke!

Trantze gogorra da halako operazio batena, bai operatu behar dutenarentzat, baina baita ingurukoentzat ere. Ez zen samurra izan kirofanorainoko bidea: aita, zeladorea lagun, ohatilan etzanda ebakuntzarako “trajearekin”, eta etxekoak aldamenean, aitari hauspoa ematen saiatzen. Poliklinikako langileek igogailuko sabaian jarritako pegatinari begira gogoratzen dut aita: "Murrizketarik ez!".

Artistak maitatzearen arteaz

Cuttie and the boxer pelikulako fotograma bat

Pasa den Donostiako Zinemaldian pelikula bitxi eta gomendagarri bat ikusteko aukera izan nuen: Cuttie and the boxer. Japoniar margolari bikote baten istorioa kontatzen du filmak, dokumental formatuan. New York-era bere arte-ibilbideari bultzada bat ematera iritsi berri den neska gazte batek gizonezko margolari bat ezagutzen du honen arte-galeria bisitatzera joanda, eta gizonaren artista planta orbanik gabeak txundituta berarekin maitemintzen da, eta haurdun geratzen segituan. Gizona, artista izateaz gain, ordea, zurrutero galanta da, eta ez du bere gain hartzen haurra zaintzeko erantzukizuna, halako moduz ezen emakumeak berak bakarrik atera behar baititu aurrera etxeko-lanak eta umearekikoak, uko eginez bere artista-senari eta margotzeko grinari, gizonak bere artista-ibilbide halamoduzkoa jorratzen segi dezan.

Pelikulak eragiten dituen hainbat gogoetaren artean (gizonak azpiratutako emakumea, artearen historia kanonikoan emakumeen aipamen urria...), beste bat gailendu zitzaidan niri, eta uda honetan irakurritako saiakera batekin lotu nuen segituan: "Maitatzearen arteaz" da liburuaren izenburua, Erich Fromm da egilea, eta maitasunari buruzkoen artean erreferentziazkoa omen da. 

Askatasunaren nostalgia

         - Ama, joango naiz behera?

         (baimena eskatzea ere)

         Baina hala izan zen, edo hala gogoratzen dut, akorduak edonor saltzeko duen eskrupulurik eza gorabehera: abuztuko, ez, uztaileko arratsalde sargori bat, eta bat-batean zaparrada (lehentxeago trumoiak, lehentxeago haizea bazterrak astintzen, lehentxeago bero-sapa menderakaitz hura), eta ni etxeko leihoan, hondartzatik iritsi berria, udaletxeko plazan tanta lodiak kotxeen sabaietan erortzen ikusten, hots berezi hura, latorrizko danborra, eta...

         - Ama, joango naiz?

         (galdetzea ere; zintzoak ginen, alajaina!)

         Jendea oroitzen dut, txaparrotan, hondartzako motxilarekin arkupetan zain, leihotik begira auzokoak, galernaren enbatak bertaratuta, soinuaren sorgorrak erakarrita (imanaren indarra baitu udako ekaitzak).

Aitatasunaren ajeak eta biajeak (XII): aita, kontatu ipuintxo bat

Egunotan, semeak gehien errepikatzen dituen esaldiak zein diren aztertzen jardun dugu, eta hara, atera zaigun ranking-a:
1) Aita, goazen jolastera (egunean hamar bat aldiz)
2) Aita, kontatu ipuintxo bat (egunean bospasei aldiz)
3) Aita, ez dut lotara joan nahi (egunean, hiruzpalau aldiz)

 ("aita" jartzen duenean, "ama" ere jarrita beste hainbestetan, noski)

Polita da idatzita uztea (ahaztu egiten baitzaizkigu bestela gauzak), handia egiten denerako batez ere, gogorarazteko zenbat aldiz zulatu zigun belarria egunero-egunero hitz horietxekin.

Ez. Ez pentsatu gaizki. Ez da mendekua izango hitz horiekin prestatutako letra-zopa bisitan etortzen zaigun bakoitzero janarazten badiogu.

Txantxak alde batera utzita, duela hiruzpalau hilabete liburu baten hasieran irakurri nuen zita eder bat jartzera nator, udako oporrak zapore gozoarekin hasteko. Liburua "El que apaga la luz" zen, Juan Bonillarena. Eta zitak honela zioen:

“ ... y cada  noche yo le contaba a mis nietas historias que no acababan nunca porque ellas no me permitían ponerle “el vivieron felices” y me pedían que las prolongase con nuevos personajes hasta que se rendían al sueño. Entonces las arropaba y me iba hasta la puerta, desde donde las miraba una vez más. Sentía allí que un narrador, en el fondo, no es más que eso: el que apaga la luz. Apagaba la luz y salía.” 

                                                  

                   W. Somerset Maugham

Ondo pasa oporrak!

Aitatasunaren ajeak eta biajeak (XI): Boto baten truke

Ez da posible izan. Ezin izan diogu gehiago eutsi: pasa den larunbatean zentro komertzial batera joan ginen, zentro komertzial gorrotagarrienean hartu genuen aterpe. Aitortzen dugu. Ia hiru urte eutsi diogu, elurrak, txingorrak eta euri amaiezinak jasan ditugu ahal izan dugun moduan, inguruko liburutegi guztiak eta bertako haur txokoak, frontoi estaliak, tabernak eta kafetegiak, akuariumak, museoak, elizak, antzokiak ezagutu ditugu, baina agortu zaizkigu ideiak, agortu ipuinak, mozorroak, marrazkiak, eskulanak, puzzleak, baloiak, pilotak, panpinak, kamioiak, hondeamakinak, trenak, hegazkinak ­–are, baita telebistak eta ordenagailuak eskaintzen dizkigun leihoak ere–, bukatu zaigu imajinazioa, azken euri-izurrite eternalak hutsik utzi gaitu, ez dakigu nora joan, ez dakigu zer egin, alderrai gabiltza etxeko zoko ezkutuenetatik, jostailu berriren bat izan daiteken ezer non topatuko, 1002. ipuina nola asmatuko, nola aterako probetxua apal hautseztatuetan pilatutako erlikia merkeei, eta ez dugu erdiesten, ez zaigu ezer bururatzen, eta okerrena dena, ezin diogu buelta eman kontuari.

Horregatik, mesedez eskatzen diogu Eusko Jaurlaritzari edo Europar Batasunari edo jakintsuen komiteari edo Francoren itzalaren biboteari, arren, ordain dezatela Lorenzo askatzeko eskatzen dutena, otoi, eman diezaietela haiei eskatzen duten guztia, helikoptero bat Kaiman Irletara joateko, dolarrak, euroak eta yenak, eman diezaietela dena.

Edo, bestela, egin ditzatela parke estaliak behingoz, egin dezatela zerbait –eta azkar!–, umeak ditugun gurasoen suizidio-tasak gehiago gorantz egin ez dezan bederen. 

Aitatasunaren ajeak eta biajeak (X): hizkuntza dela eta ez dela (III)

Txundigarria da, zinez, hizkuntzaren eskuratzea nola egiten duten umeek. Soinu arraroenetatik hasita, ziztuan igarotzen dira silaba itxura dutenetara, eta horien errepikapenez lehen hitzak sortzera. Entzuna neukan p edo t hizkia erroan duten hitzak sortzea errazagoa dela umetxoentzat, m hizkia dutenak baino, eta horregatik esaten dituztela lehenago aita edo papá gisakoak, ama edo mamá lakoak baino, eta ez aiten harrotasuna puzteko balio lezaketen arrazoiengatik… Hala, nahiko ohikoa omen da egun osoa amarekin igaro arren aita izatea umeak dioen lehen hitza, ama saiatu eta nekatuaren etsipenerako usu.

Gure umeak, aldiz, ma deitzen zion amari eta na deitzen zidan niri, urtea ondo konplitua zuela. Hala, bioi deitzeko, mana kuriosoa oihukatzen zuen. Halakoetan (manaaaaaa!!!), zera itzultzen zuen tarte-hizkuntza arraroen nire itzulpen-motor berezituak: aita edo ama, berdin zait nor, baina etorri oraintxe bertan!

Garai hartan pasa zitzaidan kontatzera noana, siesta luze baten ondoren semea esnatu eta ni haren ondoan gertatu nintzen batean, hain zuzen. 

New pop York: New York-eko argazkiak (II)

Pop kutsuko New York-eko 20 argazki, HEMEN ikusgai.
Zuri-beltzean egindakoak ikusteko, sakatu HEMEN.

Aitatasunaren ajeak eta biajeak (IX): hizkuntza dela eta ez dela (II)

Ez zait sekula ahaztuko lehen edalontzia eskuetan geneukala egin zidan galdera:

-          Eta hik zergatik ez didak niri hika egiten?

Begi-zeharka begiratu nion finlandiar lagunari, eta klink edan nuen sagardoa.

Jo eta ma geratu nintzen. Urtebete eskas zeraman gurean, eta hika egitea nahi ez zuen ba tipoak! Lauzpabost baso sagardoren ostean bertsotan ere hasiko zaidak hau, egin nuen nire artean...

Gerora pentsatu nuen normala zela bere eskaera, hika egiten ikasi nahi duenari hika egitea baino hoberik ez dagoela, nahiz eta berak zuka erantzun gero (euskaraz egiten ikasi nahi duenari euskaraz egitea bezalakorik ez dagoen moduan, nahiz eta berak gaztelaniaz erantzun). Hain da erraza teoria, eta hain zaila praktika!

Gogoan dut semeari hitz egiten hasterako horixe izan zela hartu behar izan nuen lehen erabakietako bat: zuka edo hika.

Aitatasunaren ajeak eta biajeak (VIII): hizkuntza dela eta ez dela (I)

Korrika ari garen egunotan, hizkuntzaren eskuratzeaz jardutea bururatu zait, misterio eder horri buruz. Ikustekoa baita nola zurrupatzen duten umeek inguruan entzundakoa, nola hasten diren pixkana-pixkana hitz egiten, zein azkar garatzen duten euren komunikatzeko gaitasuna, eta, aldiz, zenbat kostatzen zaigun helduoi beste hizkuntza bat ikastea...

Zebra beltz bat nire egongelan

Anariren "Zebra" diska ( X. Gantzarainen diseinua)

 

 

 

Halako kasualitate kate baten ondorioz, lehen ilaratik eta konpainiarik gabe ikusi nuen Anariren kontzertua (2012/02/23; Donostia, Victoria Eugenia). Ezkerretara, eszenatokira ematen zuten lau eskailerak; eskuinetara, aulki huts bat. Atzean, antzokia lepo beterik, hutsa ordea niretzat, eta aurrean, ozeano haren erdian, Anari, nigandik hiru metro eskasera.

"Alter ero": seigarren kritika

Ezin kexatu kritika kopuruaz, seigarrena jaso baitut "Alter ero" liburua dela eta, Gara egunkarirako Iker Zalduak idatzitakoa, hain zuzen. Gazi-gozoa da hau ere.

"Segi irakurtzen" klikatu (hemen beheraxeago), osorik irakurri nahi izanez gero.

"Alter ero" liburuari dagozkion kritika guztiak irakurtzeko,
egin klik hemen: "Alter ero" kritikak

New York-eko argazkiak, zuri-beltzean

2008an New York-en egindako argazkien zuri-beltzeko bilduma bat jarri dut webgunean.
Egin klik HEMEN, bilduma ikusteko. Ea gustatzen zaizkizuen.

New York-eko argazkiak HEMEN ikusgai

"Alter ero": bosgarren kritika

"Alter ero" liburuari zegozkion kritika guztiak amaitu zirelakoan nengoen, baina bosgarrena argitaratu berri da ustekabean (ezetz seigarrenik atera!). Argiaren webgunetik irakur dezakezu kritika osorik: http://www.argia.com/argia-astekaria/2354/alter-ero

Edo arazoren bat izanez gero, hemen jarraian, "segi irakurtzen" botoia sakatuta.

Aitatasunaren ajeak eta biajeak (VII): pikutara dena!

Lagun batek esan dit aitatasunaren ajeei buruz ezer gutxi idatzi dudala oraindik, ea dena polita den. Galdera erretorikoa, inondik inora, berak bai baitaki ezetz. Aitatasunaren kontu eder eta samurrak literaturan kabitzen ez zaizkidan moduan, ordea, kontu gogorrenak bere gordinean blog honetan jartzea ere ez zait samurra egiten. "Alter ero" liburuko ipuin bat utziko dizuet, hortaz, aitatasunak inoiz inori sortuko zion sentipen bat, sotilki bada ere (edo ez hain sotilki, auskalo), bertan kontatzen delakoan: dena pikutara bidaltzekoa, hain zuzen. Gustura irakurriko duzuelakoan... (klikatu "segi irakurtzen" botoia, ipuina irakurtzeko).

2013an irakurritako liburuak: inbentarioa

2013an irakurritako liburuen inbentarioa eramango dut hemen:
 
- Rayuela (J. Cortazar) 

Rayuela argitaratu zela 50 urte bete dira aurten, eta aitzakia horrekin liburua berrirakurtzea erabaki nuen (oraingoan, ordena ez jarraituan; zenbakizko ordenan, alegia). 20 bat urterekin saiatu nintzen irakurtzen lehendabiziko aldiz, eta orduan ezin izan nuen ehungarren orrialdera iritsi. 30 bat urterekin egin nuen bigarren saiakera, eta gozatu ederra hartu nuen. Aurten, 38 urterekin, hirugarren aldiz ekin diot liburua leitzeari, eta esan beharra dago ikaragarri gustatu zaidala. Harrigarriena, hala ere, zera izan da, paregabe gisa gogoan nituen kapituluak (pianistarena, esaterako) ez zaizkidala orain hain onak iruditu, eta aitzitik beste kapitulu batzuk izugarri gustatu zaizkidala. Denborak ez baitu liburuan zirrikiturik eragin, baina bai nigan...

Liburuak duen bertuterik onena, nire ustez, pertsonaia paregabeak (mitikoak!) eraikitzeko trebetasuna da: ez bakarrik hainbestetan aipatua izan den La Maga, inoiz irakurri dudan emakumezko pertsonaiarik xarmangarriena (Capoteren Tiffanyseko Holly Golightly-rekin batera), baita antiheroi gisa aurkezten zaigun Horacio Oliveira bera ere.

Horretaz gain, Cortazarren kontatzeko modua dago. Hau baino ederragorik ez dut sekula ezagutu. Rayuelaren lehen paragrafoa, esaterako, irakurritako nobela-hasiera onenen zerrendan lehen postuan dago, zalantzarik gabe.

Hala eta guztiz ere, oraingo irakurraldian "Rayuela"ren ahulguneren bat ere ikusi dut: Argentinako zatian behera egiten du nobelak, eta bukaera gehiegizkoa iruditu zait oraingoan, nobela guztian zehar mantentzen den sotiltasunaren aurkakoa, eta hori ez zait batere gustatu. Eskerrak! Jainkotuegia baineukan Cortazar!

2013an ikusitako pelikulak: inbentarioa

Aurten zinean ikusten ditudan pelikulen inbentarioa eramango dut hemen (eta zinetatik kanpo ikusitako aipagarrienak):

- 2013/12/11: La gran belleza (Sorrentino)

Nostalgiari buruzko pelikula ederra da "La gran belleza", edertasunari buruzkoa, baina batez ere edertasunaren galerari buruzkoa, bizitzari buruzkoa baina bizitzaren gainbeherari buruzkoa. Eta bikain egina dago filma, estetikoki dotorea, eta Fellini gogora ekartzen duten xehetasunekin borobildua, batez ere absurdoaren eta surrealismoaren erabileragatik, Jarmuschen eran sortzen dituen pertsonaia harrigarri horiengatik, eta atzeko teloi handi eta metafora gisa Erroma erabiltzen duen moduagatik.
       Protagonistak 65 urte betetzen dituen egunean hasten da pelikula, neurri gabeko festa baten ondoren, bat-batean bere bizitzaren gainbehera datorkiola ohartzen denean. Nostalgiaz betetako bidaia bat egiten du filmak, eta pertsonaia nagusiaren atzetik istorio txikiz osatutako collage indartsua osatzen du Sorrentinok. Komikotik badu, elkarrizketa dizdiratsuekin; aktoreen lana bikaina da, argazki-lana eta musika dotoreak; baditu une hunkigarriak, eta baita mistizismorako tartea ere (agian, azken horretantxe dauka nire ustez ahulguneren bat, izatekotan).
      Pelikula borobila ondu du, dena dela, Sorrentinok, eta aurtengoa izanagatik, klasiko kutsua hartzen diozu zinematik ateratakoan. Izateko bidean da.

- 2013/12/22: De tal padre, tal hijo (H. Kore-Eda)

Sei urte eta gero, eurekin hazi duten umea eurena ez dela jakingo du aita zorrotzeko bikote japoniar gazte batek, semea beste familia batekoarenarekin trukatu zietela jaiotzean. Antena 3 kateko igande arratsaldetako pelikula siesta arazleen gidoia dauka, beraz, Kore-Edaren honek, baina alde ederreko finezia eta dotoreziarekin egina dago. Japoniar gizartean hain errotuta dagoen lanarekiko atxikimendua eta aitatasun afektibo baten hutsunea leuntasun handiarekin eszenaratzen ditu Kore-Edak, Bach-en piano doinu sotilak tarteko, eta Canneseko sari berezia eta Donostiako publikoaren saria eramateko balio izan diote merituok. Kritikaren eta publikoaren arrakastak hauspotuta joan nintzen zinemara, baina gidoi negar arazleak, pertsonaien jokaera askotan ulertezinak (nahiz eta gehienetan sinesgarriak izan) eta kameraren mugimendu leun baina etengabeak aztoratuta eta apur bat mariatuta atera nintzen. Aitatasunaren balioei buruz gogoeta egin nahi duenarentzat egokia izan liteke pelikula (eta ni neu naiz horietako bat), baina zer nahi duzue esatea, hala eta guztiz ere, ez nau konbentzitu.

- 2013/12/18: La vida de Adele (A. Kechiche)

Adele izeneko nerabe baten begietatik kontatutako pelikula honek, ezin gertuagoko lehendabiziko pertsonan kontatzen dizkigu protagonistaren ibilerak, bere sexualitatearekiko zalantzetatik abiatu eta desioaren eta maitasunaren zirrikituak ondo arakatzeraino. Bikain kontatutako pelikula da lehen planoaren erabilera ia obsesiboak apur bat aztoratzen bazaitu ere, baina hori da segur aski zuzendariaren asmoa, eta ondo lortzen du horrela protagonistaren larruan sentiaraztea, zeure

egiteraino bere desioak, beldurrak eta minak. Horretarako, bikote protagonistaren lan ezinhobea goraipatu beharra dago, hain gutxirekin hainbeste esateko duten gaitasuna: parkean lehen aldiz elkartzen direnekoa da ziurrenik pelikulak duen unerik gogoangarriena, hunkigarriena, daukan sentiberatasunarengatik eta desioaren adierazpen sotilarengatik (sexu eszena esplizitu gehienak baino askoz ederragoa dena bidenabar esanda, nahiz eta sexu-eszenak ere ederrak diren bere gordintasunean). Justu kontrakoa gertatu zait, ordea, bukaera aldeko tabernako eszenan, non sinesgarritasuna kinka larrian jartzen baita Adeleren erreakzio, nire ustez, gehiegizkoan.

Pelikula ona Kechicherena, Cannesko zinemaldiaren Urrezko Palmorria eta Fipresci sariarekin besapean etortzeagatik, espektatiben azpitik geratu bazait ere. Nabarmendu beharrekoa da nobela luzeen gisan, nola xehetzen dituen Adeleren ibilerak errealismo ikaragarriarekin, eta nola lortzen duen ikusleak protagonistarekiko, eta bereziki bere minarekiko, erabat enpatiko bihurtzea ere.

Kritika gehiago hemen...